strong enough to join in the southern Greeks' struggle for the leadership of Greece, which had hitherto passed through the hands of the Athenians, the Spartans, and the Thebans. In Athens, opinions about Philip were divided. The fiery anti-Philip polemic of Demosthenes and his followers was answered by Aeschines and his moderate circle. Atter his victory at Chaeronea in 338 B.C., Philip's first political act as leader of the Greeks was to espouse a cause for which the Athenian orators had been agitating for many decades: to organise a Panhellenic campaign against the Persians in order to liberate the Greek cities of Asia Minor and establish security there.

In 336 B.C. Philip was assassinated. However, his death did not stem the tide of events. In 334 B.C., having consolidated his succession to the throne and his hegemony over the southern Greeks, Philip's son Alexander launched the campaign against the Persians. He confirmed his initial purpose by sending 300 Persian shields from the Battle of Granicus as a gift to Athena Parthenus, with the promise that he would later send from Persia back to Greece the symbol of Athenian democracy the statues of the Tyrant-slayers which Xerxes had seized and taken to Susa. With the submission of Persia and the death of Darius in 330 B.C., the goal of the great Panhellenic programme had been achieved. However, Alexander went even further: he made Macedonia a worid power and took Greek culture beyond all geographical boundaries.

The age of Philip and Alexander left an indelible mark on art and architecture. Royal votive otterings, the work of famous artists, were erected in great sanctuaries,

δυνατός για να πάρει μέρος στον ανταγωνισμό των Ελλήνων του νότου για την ηγεμονία της Ελλάδας, που είχε περάσει ως τότε από τα χέρια των Αθηναίων, των Λακεδαιμονίων και των Θηβαίων. Στην Αθήνα οι γνώμες για το Φίλιππο είναι διχασμένες. Στους πύρινους αντιφιλιππικούς του Δημοσθένη και της ομάδας του απαντούν οι μετριοπαθείς του κύκλου του Αισχίνη. Από την σύγκρουση στη Χαιρώνεια το 338 π.Χ. νικητής βγαίνει ο Φίλιππος. Η πρώτη πολιτική του πράξη ήταν να υιοθετήσει ως ηγεμόνας των Ελλήνων το σχέδιο που για πολλές δεκαετίες προπαγάνδιζαν οι Αθηναίοι ρήτορες: την οργάνωση μίας εκστρατείας όλων των Ελλήνων κατά των Περσών για την απελευθέρωση των ελληνικών πόλεων της Μ. Ασίας και την εδραίωση της ασφάλειας.

Το 336 π.Χ. ο Φίλιππος δολοφονήθηκε. Όμως ο θάνατός του δεν ανέκοψε τη ροή των πραγμάτων. Ο γιος του Αλέξανδρος, αφού στερέωσε τη διαδοχή του στο θρόνο και την ηγεμονία στους νοτίους Έλληνες, ξεκίνησε το 334 π.Χ. την εκστρατεία εναντίον των Περσών. Επιβεβαίωση των αρχικών του προθέσεων ήταν η αποστολή 300 περσικών ασπίδων από τη μάχη του Γρανικού, δώρο στην Αθηνά Παρθένο και η υπόσχεση να στείλει πίσω, από την Περσία στην Ελλάδα, το σύμβολο της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, τα αγάλματα των Τυραννοκτόνων που είχε αρπάξει και μεταφέρει στα Σούσα ο Ξέρξης. Με την υποταγή της Περσίας και το θάνατο του Δαρείου το 330 π.Χ. ολοκληρώθηκε ο στόχος του μεγάλου πανελλήνιου προγράμματος. Ο Αλέξανδρος όμως προχώρησε πιο πέρα: πέτυχε να κάνει τη Μακεδονία παγκόσμια δύναμη και τον ελληνικό πολιτισμό οικουμενικό.

Η εποχή του Φιλίππου και του Αλεξάνδρου σημάδεψε έντονα την τέχνη και την αρχιτεκτονική: στήθηκαν βασιλικά αναθήματα, έργα φημισμένων καλλιτεχνών, σε μεγάλα ιερά