of Macedonia, displayed all the typical features of Byzantium's second city. In the city itself and in the area under its influence, churchs were characterised by the addition of an ambulatory, which gave them increased size and more harmonious proportions (examples are the Churches of the Holy Apostles and St Catherine in Thessaloniki and the main church of the Monastery of St John the Baptist in Serres). Amongst the many anonymous painters from this period, a few splendid names stand out: Manuel Panselinos, for instance, who painted the Protaton on Mount Athos in 1300. The size of his figures and the harmony of his compositions explain why his fame was still very much alive for his fellow artists of the seventeenth century. Eutychius and Michael Astrapas from Thessaloniki painted the Church of the Peribleptos in Ohrid and, later on, other churches in the area, imbuing their compositions with an unwonted richness. George Kallierges painted the Church of Christ's Resurrection in Beroea at the beginning of the fourteenth century and did not hesitate to describe himself as "the best painter in all Thessaly" (i.e. Macedonia). Owing to its realism, Macedonian painting has come to be regarded as a distinct school in its own right; it cannot be a purely local phenomenon, however, but rather a product of Macedonia's close links with Constantinople. The production of glazed ceramic ware arose out of the commercial decentralisation of the Palaeologan period. We know of two ceramics centres in Macedonia at this time, Thessaloniki and Serres, whose products were distributed far and wide. When the Turks captured Thessaloniki in 1430 and overran Macedonia, the whole region dwindled into a mere province.

πρωτεύουσα της Μακεδονίας έχει όλα τα χαρακτηριστικά της δεύτερης πόλης του Βυζαντίου. Στην ίδια τη Θεσσαλονίκη και την περιοχή της επίδρασής της επιχωριάζουν ναοί μ' ένα χαρακτηριστικό περίστωο, που προσδίδει μέγεθος και αρμονικές αναλογίες στο σύνολο ('Αγιοι Απόστολοι, Αγία Αικατερίνη Θεσσαλονίκης, καθολικό μονής Τιμίου Προδρόμου Σερρών). Ανάμεσα στους πολλούς ανώνυμους ζωγράφους της περιόδου αυτής σώζονται και λαμπρά ονόματα επώνυμων ζωγράφων,όπως του Μανουήλ Πανσελήνου, που τοιχογράφησε το Πρωτάτο του Αγίου Όρους στα 1300. Το μέγεθος των μορφών και η αρμονία των συνθέσεών του δικαιολογούν γιατί η φήμη του έφτασε ζωντανή ως τους ομότεχνους του στον 17ο αι. Ο Ευτύχιος και Μιχαήλ Αστραπάς από τη Θεσσαλονίκη που το 1295 ζωγράφισαν την Περίβλεπτο Αχρίδας και άλλες εκκλησίες αργότερα της περιοχής με ένα ασυνήθιστο πλούτο στις συνθέσεις. Ο Γεώργιος Καλλιέργης που ζωγράφισε στις αρχές του 14ου αι. την εκκλησία του Χριστού στη Βέροια και δε δίστασε να χαρακτηρίσει εαυτόν "άριστον ζωγράφον πάσης Θεσσαλίας.(= Μακεδονίας)". Ο ρεαλισμός των ζωγράφων της Μακεδονίας οδήγησε στο χαρακτηρισμό μιας ιδιαίτερης σχολής "μακεδονικής", που δεν μπορεί ωστόσο να είναι στενά τοπική αλλά απορρέει από τις σχέσεις που είχε η Μακεδονία με την Κωνσταντινούπολη. Στα πλαίσια της βιοτεχνικής αποκέντρωσης στα χρόνια των Παλαιολόγων εντάσσεται και η παραγωγή της εφυαλωμένης κεραμικής. Δύο κέντρα παραγωγής κεραμικών με ευρεία διάδοση γνωρίζουμε πως λειτουργούσαν την περίοδο αυτή στη Μακεδονία: Θεσσαλονίκη και Σέρραι. Με την άλωση της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους το 1430 και την εξάπλωσή τους η Μακεδονία περιπίπτει σε μία επαρχία.